یکی دیگر از معضلاتی که در کشور ما در رابطه با مصرف نمک وجود دارد بحث نان است نانهای تولید شده اغلب از گروه نان های سنتی و حاوی مقادیر زیادی نمک هستند؛ به طور متوسط هر فرد در طی روز ۸/۹ گرم نمک از طریق مصرف نان وارد بدن خود می کند." این گوشه‌ای از صحبت‌های دکتر «کوروش جعفریان»، فوق تخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت وگو با سلامت نیوز در خصوص تغذیه مناسب برای مبتلایان به فشارخون بالا است.

به گزارش سلامت نیوز، در زیر ادامه این گفت و گو را می خوانید:

علل پرفشاری خون کدامند؟

به طور طبیعی در خون افراد سطحی از فشار وجود دارد در صورتی که این فشار از حد نرمال بالاتر باشد فرد به پرفشاری خون مبتلا است. عوامل زیادی در ابتلا به پرفشاری خون نقش دارد مهمترین عامل ژنتیک افراد است، اگر یکی از والدین مبتلا به پرفشاری خون باشد ریسک ابتلا فرزندان بالا میرود. افزایش وزن، مصرف سیگار و الکل، استرس و بیماریهای روحی، چربی و کلسترول بالای خون از عوامل زمینه ساز بروز پرفشاری خون است. در برخی مواقع این عارضه بر اثر بارداری و به دلیل تغییر درهورمون ها ایجاد می‌شود، علاوه بر این مصرف برخی از داروهای استروئیدی و داروهای کاهنده اشتها می تواند فرد را درگیر کند. بنابراین می‌توان گفت در ابتلا به پرفشاری خون عوامل متعددی دخیل بوده و اثرگذار است.

عوارض بیماری چیست؟

شایع‌ترین عارضه این بیماری سکته های قلبی و مغزی است. ابتلا به بیماری های قلبی عروقی ، مشکلات ریوی ، ضعف بینایی و اختلال در عروق محیطی و عروق پا از دیگر عوارض شناخته شده پرفشاری خون است که به شدت کشنده بوده به طوری که علت حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد از مرگ هایی است که در دنیا اتفاق می‌افتد.

علم تغذیه چه دیدگاهی در رابطه با پر فشاری خون دارد؟

تغذیه صد در صد در بروز این بیماری نقش دارد، این تأثیر هم در پیشگیری و هم در کاهش علائم بیماری و بهبود آن موثر است، اصلاح سبک زندگی نقش موثری در پیشگیری از ابتلا به پرفشاری خون دارد و درصورت ابتلا کمک زیادی به کاهش علائم می‌کند. اگر چه برخی از عوامل نظیر ژنتیک قابل کنترل و تغییر نیستند اما مصرف دخانیات و پرهیز از مصرف غذاهای مضر، انجام فعالیتهای ورزشی از اقداماتی است که کاملاً در اختیار ما بوده و می توان با رعایت آن‌ها از ابتلا به پرفشاری خون پیشگیری کرد. بر این اساس استراتژی خاصی در علم تغذیه برای پیشگیری و مقابله با این بیماری وجود دارد که اصطلاحاً« دش دایت» نامیده میشود، در این رژیم غذایی، فرد از مصرف فرآورده های گوشتی منع شده و فرآورده های گیاهی را جایگزین میکند.

رژیم غذایی این افراد سرشار از مواد ویتامین های مفید برای بدن بوده و از گروه‌های غذایی مفیدی مثل سبزیجات و میوه جات به وفور استفاده میشود. توصیه می شود مبتلایان از روغن های مناسب برای پخت و پز استفاده کنند و به جای مصرف گوشت از گروه حبوبات استفاده کنند. مصرف نان‌های سبوس دار و انواع مغزهای تازه و و کاهش میزان نمک در غذاهای روزانه کمک زیادی به بهبود علائم بیماری و کنترل آن میکند.

در واقع این رژیم نه تنها به پیشگیری از ابتلا به بیماری کمک کرده بلکه نتیجه خوبی در درمان دارد؛ اما موضوعی که همیشه دیده می شود غفلت از بیماری و ساده انگاری در رابطه با آن است بسیاری از افراد با مصرف موردی داروهای گیاهی و یا شیمیایی و کاهش فشارخون گمان می کنند که بیماری آنها بهبود یافته در حالیکه فشار خون یک بیماری همیشگی است و باید با مصرف دارو تحت کنترل مداوم قرار گیرد. در فرایند پرفشاری خون عروق دچار آسیب می‌شوند و حالت ارتجاعی خودشان را از دست می‌دهند در واقع خشک میشوند در نتیجه گردش خون سخت شده و قلب مجبور می شود با فشار بیشتری خون را پمپاژ کند تا خون در تمامی اندامهای بدن به گردش در بیاید.

آیا افراد تنها از طریق تغذیه می توانند فشار خون خود را کنترل کنند؟

برخی از افراد تنها با رعایت رژیم غذایی و مصرف میوه‌ها و گیاهان دارویی اقدام به درمان می کنند و اعتقاد به مصرف داروها ندارند اما توصیه ما این است که تمامی افرادی که فشار خون بالای ۱۴ دارند به متخصصین مربوطه مراجعه کنند و حتما تحت دارو درمانی قرار بگیرند، مصرف مواد غذایی کاهنده فشارخون کمکی به درمان این بیماری نمی کند و نیاز به داروهای مختص بیماری وجود دارد.

غذاهایی که منع مصرف دارند کدامند؟

در واقع همانطور که باید در رژیم افرادی که مبتلا به فشار خون هستند، مواد غذایی مفید گنجانده شود، ضرورت دارد که از مصرف برخی مواد مضر اجتناب شود. به طورمثال انواع غذاهای فست فود شامل سوسیس، کالباس و همبرگر برای مبتلایان به پرفشاری خون مضر هستند زیرا معمولا در ترکیبات این غذاها برای طعم دهی و ماندگاری بیشتر سدیم زیادی اضافه می شود در نتیجه مضر بوده و سلامت افراد را با خطر مواجه می‌کنند. علاوه بر این مصرف غذاهای کنسروی برای این بیماران ایجاد مشکل می‌کند چرا که در ترکیبات این غذاها برای ماندگاری بیشتر، نمک زیادی اضافه شده است.

این کنسروها خصوصا برای افرادی که دچار بیماری های کلیوی و ورم در ناحیه بدن دست و پا هستند، ایجاد خطر کرده وبیماری را تشدید می‌کند. کنسروها و تنقلاتی نظیر چیپس و پفک، انواع شوریجات و ترشیجات برای مبتلایان به پرفشاری خون منع مصرف دارند.

عادات غلطی که در پرفشاری خون نقش دارد کدامند؟

برخی مواقع عادت های ناپسند در مصرف غذاها با عث ایجاد مشکل می‌شود به طور مثال فردی که هنوز غذایی را نچشیده به غذای خود نمک اضافه می کند، این دقیقاً یک عادت زشت است که باید کنار گذاشته شود پیشنهادی که برای این افراد داریم این است که به جای نمک از ادویه های مختلف برای طعم دار کردن غذا استفاده کنند تا مزه شوری غذا کم کم فراموش شود.

برخی از افراد در برنامه غذایی خود از میوه جات و سبزیجات به اندازه کافی استفاده نمی کنند، این افراد نباید انتظار داشته باشند که فشار خون آنها کنترل شود. افراط در مصرف تنقلاتی نظیر تخمه که حاوی نمک زیادی است در یک وعده ۸/۹گرم نمک وارد بدن می‌کند و افرادی که عادت به مصرف بی رویه این تنقلات دارند، لطمه بزرگی به سلامت بدن خود می‌رسانند.

معضلی که در رابطه با پرفشاری خون در کشور ما دیده می‌شود،بحث وجود نمک بالا در نان است نانهای تولید شده در کشور ما اغلب از گروه نان های سنتی هستند، این نان‌ها حاوی نمک بسیاری بوده و به طور متوسط هر فرد در طی روز ۸/۹ گرم نمک از طریق مصرف نان وارد بدن خود می کند. بنابراین با توجه به اینکه استانداردهای لازم برای استفاده از نمک در تولید نان های سنتی وجود ندارد، توصیه می‌شود افراد به سمت مصرف نان‌های صنعتی بروند.

استفاده از محصولاتی است که در تولید آنها از نمک جایگزین استفاده شده برای مبتلایان پرفشاری خون کمک کننده است، در ترکیبات این محصولات به جای کلرید سدیم از کلرید پتاسیم برای طعم شوری استفاده شده، چرا که پتاسیم همان طعم شوری را به محصول میدهد اما مضرات سدیم را ندارد وکاهنده فشار خون است. البته باید توجه داشته باشید که کلرید پتاسیم در افرادی که دچار بیماری‌های کلیوی هستند، ایجاد خطر کرده وهمانند کلرید سدیم باید در مصرف آن احتیاط شود.

افزایش وزن و انباشت چربی چه نقشی دارد؟

مسئله دیگری که در رابطه با فشارخون افزایش وزن است به طور نمونه فردی که ۵ کیلو وزن خود را کاهش می دهد یک درجه فشار خون خود را پایین می آورد بنابراین فردی که ۴۰ کیلو اضافه وزن دارد فشار خون بسیار بالایی دارد و افزایش وزن دلیل عمده افزایش فشار خون او است. وقتی فرد با مصرف میوه ای فشار خون خود را کاهش می دهد تاثیر این کاهش لحظه ای و مقطعی است اما با کاهش وزن این تاثیر بلند مدت بوده و در دراز مدت فشار خون را کنترل می کند.

کاهش وزن باید از طریق کاهش چربی، خصوصاً چربی‌های احشایی باشد اما معمولاً رژیم هایی که توسط اشخاص غیر متخصص تجویز می شود بر این اساس نبوده و نادرست هستند. رژیم غذایی لاغری باید بر پایه کاهش چربی باشد و نه از دست رفتن عضلات، بنابراین افرادی که قصد کاهش وزن دارند باید به متخصصین تغذیه مراجعه کنند و از انجام رژیم هایی که صرفا جنبه تجاری دارند خودداری کنند.

دیگر علل افزاینده فشار خون کدامند

یکی از موادی که برای افراد مبتلا به پرفشاری خون باید با احتیاط مصرف شود، مواد حاوی کافئین است که در چای قهوه و برخی از شکلات ها وجود دارد مصرف این قبیل مواد باید محدود شود. البته توصیه نمی شود که به طور کامل از جیره غذایی افراد حذف شوند .

علاوه براین مصرف الکل که در جامعه ما در بین جوانان رایج شده تاثیر بدی بر سلامتی خصوصاً ابتلا به پرفشاری خون دارد این قضیه نه تنها در کشور ما صرفا به دلایل مذهبی منع می شود بلکه در انجمن های پزشکی سایر کشورها نظیر انجمن قلب و انجمن فشار خون آمریکا و انجمن تغذیه به اثبات رسیده است.

مصرف دخانیات همانند الکل در کشور ما خصوصاً در میان جوان ها دیده می شود، معضلی که آسیب‌های فراوانی به همراه دارد و یکی از آنها افزایش فشار خون است .

آیا مواد گیاهی و میوه‌ها در کاهش فشار خون نقش دارند

برخی مواد غذایی که گیاهی هستند ممکن است در کاهش فشار خون موثر باشند اما باید توجه داشته باشیم، افراط و تفریط در مصرف آنها خود آسیب زننده است به طور مثال شاید همگی بدانیم که "گریپ فروت" باعث کاهش فشار خون میشود، اما مصرف همزمان این میوه با داروهای کاهنده فشارخون ممکن است ایجاد تداخل کرده و مضر باشد، در نتیجه کسانی که برای کاهش فشارخون، دارو استفاده می کنند نباید همزمان از یک ماده گیاهی استفاده کنند. این مواد خوراکی معمولاً برای پیشگیری موثر هستند بنابراین توصیه می کنیم مبتلایان به فشار خون از موادی نظیر پونه کوهی، گیاه زنجبیل، زرشک، ریحان،سمبل الطیب، زنجبیل و..که نقش کاهنده فشار خون را دارند به شکلی خودسرانه استفاده نکنند؛ متاسفانه برخی از افراد به اسم متخصص طب سنتی داروهای بیماران را قطع کرده و با تجویز این قبیل داروهای گیاهی و میوه ها سعی در کنترل این بیماری دارند در حالی که این قضیه به شدت خطرناک بوده و عوارض بسیاری به همراه دارد.

فشار خون پایین چه مشکلاتی به همراه دارد؟

همانطور که فشار خون بالا برای بدن مشکلاتی به همراه دارد برخی از افراد به دلایل ژتیکی و مشکلاتی که در عروق بدنشان وجود دارد و پرهیز از ورزش به فشار خون پایین دچار می‌شوند.

توصیه ما به افرادی که فشار خون پایینی دارند این است که ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهند، مایعات کافی بنوشند زیرا کمبود مایعات در بدن باعث افت فشار خون می‌شود. علاوه بر این این افراد شاید مدتی مجبور باشند اندکی نمک به برنامه غذایی خود اضافه کنند. توصیه میشود این بیماران مصرف سبزیجات و میوه جات را در وعده غذای خود لحاظ کنند چرا که مصرف این گروه غذایی باعث ذخیره آب در بدن شده و از افت فشار خون جلوگیری میکند. در آخر باید اضافه کنیم که استرس نقش مهمی هم در پرفشاری و هم در کم فشاری خون دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود تا حد امکان از استرس‌های روحی پیشگیری شود و در صورت مواجهه با بیماری های حوزه اعصاب و روان حتما به متخصص مربوطه مراجعه شود.