هدف دندانپزشکان از استفاده و خرید سیلر دندانپزشکی دو چیز است: برخی در سطح خارجی دندان و روی شیارها استفاده می‌شوند تا جلوی پوسیدگی را بگیرند (سیلرهای شیار و فیشور) و برخی دیگر در داخل کانال ریشه هنگام درمان عصب‌کشی به‌کار می‌روند تا از نفوذ مجدد میکروب‌ها جلوگیری کنند (سیلرهای کانال ریشه).
سیلرهای کانال ریشه؛ ضامن موفقیت درمان عصب کشی
درمان ریشه یا اندودنتیکس زمانی انجام می‌شود که پالپ دندان (عصب و بافت زنده داخل دندان) دچار التهاب یا عفونت شده باشد. بعد از تخلیه پالپ، کانال باید کاملاً تمیز و سپس پر شود. در این مرحله، سیلر کانال ریشه به کمک می‌آید. این ماده فضای خالی میکروسکوپی بین دیواره عاجی و ماده پرکننده اصلی (گوتاپرکا) را پر می‌کند و مانع نفوذ باکتری‌ها به داخل یا بیرون ریشه می‌شود.
اگر سیلر به‌درستی استفاده نشود، حتی با بهترین عصب‌کشی هم احتمال ریزنشت و عفونت مجدد وجود دارد. بنابراین، کیفیت سیلر و نحوه استفاده از آن نقش مستقیمی در موفقیت بلندمدت درمان‌های اندودنتیک دارد. علاوه بر این، سیلرها به روان‌تر شدن حرکت گوتاپرکا کمک می‌کنند و در پر کردن کامل شاخه‌های فرعی و کانال‌های جانبی مؤثرند.
انواع سیلرهای کانال ریشه
سیلرهای زینک اکساید اوژنول (ZOE): از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین انواع هستند. خاصیت ضدباکتری دارند و استفاده از آن‌ها آسان است. با این حال، ممکن است باعث تغییر رنگ دندان یا تحریک بافت شوند و نسبت به سیلرهای جدیدتر آب‌بندی ضعیف‌تری داشته باشند.
سیلرهای رزینی: شامل اپوکسی رزین (مثل AH Plus) و متاکریلات هستند. این سیلرها به دلیل چسبندگی قوی به عاج دندان و گوتاپرکا، آب‌بندی بسیار خوبی ایجاد می‌کنند و دوام بالایی دارند. عیب اصلی آن‌ها احتمال آزادسازی مواد شیمیایی در برخی فرمولاسیون‌های قدیمی است.
سیلرهای بیوسرامیک: یکی از پیشرفته‌ترین نسل‌ها هستند. این مواد زیست‌فعال‌اند و با محیط دندان تعامل دارند. آن‌ها با آزادسازی یون کلسیم، موجب تشکیل هیدروکسی‌آپاتیت می‌شوند که به بازسازی و ترمیم بافت کمک می‌کند. زیست‌سازگاری عالی، خواص ضدباکتری و آب‌بندی قوی، آن‌ها را به انتخابی محبوب در سال‌های اخیر تبدیل کرده است. به‌عنوان نمونه می‌توان به سیلر بایوسرامیک ماروچی (Endoseal TCS) اشاره کرد که به دلیل کارایی بالا و سهولت استفاده، در بسیاری از درمان‌های اندودنتیک توسط دندانپزشکان انتخاب می‌شود.
سیلرهای بر پایه هیدروکسید کلسیم، گلاس آینومر و سیلیکون: هرکدام کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند. به‌طور مثال، هیدروکسید کلسیم خاصیت ترمیمی دارد، گلاس آینومر در برخی شرایط خاص استفاده می‌شود، و سیلرهای سیلیکونی مانند GuttaFlow آب‌بندی مناسبی با انعطاف‌پذیری خوب ارائه می‌دهند.
سیلرهای شیار و فیشور
سیلرهای شیار و فیشور معمولاً به‌صورت یک لایه نازک و شفاف روی سطوح جونده دندان‌های عقبی (مولر و پرمولر) قرار می‌گیرند. این بخش از دندان‌ها به دلیل داشتن شیارهای عمیق، محل مناسبی برای تجمع غذا و باکتری هستند و به‌سختی با مسواک تمیز می‌شوند. استفاده از سیلر باعث می‌شود این شیارها صاف‌تر شوند و خطر پوسیدگی به‌طور چشمگیری کاهش یابد.
این نوع سیلر بیشتر برای کودکان و نوجوانان توصیه می‌شود، چون در سال‌های اول رویش دندان دائمی بیشترین خطر پوسیدگی وجود دارد. با این حال، بزرگسالانی که هنوز دندان‌های سالم و بدون ترمیم دارند نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. نکته مهم این است که این روش کاملاً بدون درد و غیرتهاجمی است، به همین دلیل یک درمان پیشگیرانه بسیار محبوب در دندانپزشکی محسوب می‌شود.
انواع سیلرهای شیار و فیشور
سیلرهای مبتنی بر رزین: پرکاربردترین نوع هستند و دوام بالایی دارند. رزین‌ها بعد از قرارگیری روی دندان با نور آبی سخت می‌شوند و یک سد محکم ایجاد می‌کنند. این سیلرها در دو نوع پرشده و پرنشده عرضه می‌شوند. نوع پرشده سخت‌تر و مقاوم‌تر است اما نیاز به پولیش دارد، در حالی که نوع پرنشده به‌خوبی وارد شیارهای باریک می‌شود.
سیلرهای گلاس آینومر: این مواد علاوه بر آب‌بندی، قابلیت آزادسازی فلوراید دارند که باعث تقویت مینای دندان می‌شود. اگر کنترل کامل رطوبت هنگام کار امکان‌پذیر نباشد، گلاس آینومر گزینه‌ای مناسب‌تر از رزین خواهد بود.
سیلرهای آزادکننده فلوراید: نسل جدیدی از سیلرها هستند که مزایای رزین (دوام و مقاومت) را با خاصیت ضدباکتری و فلوراید ترکیب می‌کنند. این ویژگی دوگانه باعث می‌شود علاوه بر پیشگیری، حتی روند پوسیدگی‌های بسیار سطحی هم متوقف شود.
انواع سیلر دندانپزشکی
| نوع سیلر |
ویژگی‌ها |
مزایا |
معایب |
نمونه برندها |
| زینک اکساید اوژنول |
بر پایه اوژنول |
قیمت مناسب، خاصیت ضدباکتری |
حل شدن در طول زمان |
Dorifill, Pulpdent |
| اپوکسی رزین |
مقاومت بالا، غیرمحلول |
سیلینگ عالی، ماندگاری طولانی |
سختی در برداشت |
AH Plus, Adseal |
| سیلرهای کلسیم هیدروکساید |
خاصیت ضدباکتری قوی |
ترمیم بافت پری‌آپیکال |
حلالیت بالا |
Sealapex |
| سیلرهای بیوسرامیک |
جدیدترین نسل، زیست‌سازگار |
سیل عالی، زیست‌سازگاری بالا |
قیمت بالا |
Endoseal MTA, BioRoot RCS |
تفاوت سیلرهای شیار و فیشور با سیلرهای کانال ریشه
هرچند هر دو نوع سیلر نام مشترکی دارند، اما کاربرد و هدفشان متفاوت است. سیلرهای شیار و فیشور برای پیشگیری از پوسیدگی روی سطح دندان استفاده می‌شوند، در حالی که سیلرهای کانال ریشه بخشی از درمان عفونت‌های داخلی دندان هستند. به همین دلیل، معیار موفقیت در آن‌ها نیز فرق دارد: در سیلرهای شیار و فیشور، کاهش پوسیدگی ملاک است، اما در سیلرهای کانال ریشه، جلوگیری از عفونت مجدد و موفقیت درمان اهمیت دارد.
این تفاوت نشان می‌دهد که دندانپزشکی از دو زاویه به موضوع نگاه می‌کند: پیشگیری فعال برای دندان‌های سالم و درمان دقیق برای دندان‌های آسیب‌دیده. در هر دو حالت، سیلرها نقشی کلیدی در حفظ سلامت دهان و دندان ایفا می‌کنند.
چرا انتخاب سیلر مناسب مهم است؟
- زیست‌سازگاری با بافت‌های اطراف
- مقاومت در برابر جذب مایعات دهانی
- قابلیت برداشت در صورت نیاز
- قیمت و دسترسی به برند
سخن آخر
سیلرهای دندانپزشکی، چه در قالب پوشش‌های پیشگیرانه برای سطوح دندان و چه به‌عنوان مواد پرکننده کانال ریشه، بخش جدایی‌ناپذیر از علم دندانپزشکی مدرن هستند. آن‌ها با ایجاد یک سد فیزیکی و در برخی موارد با آزادسازی مواد مفید مانند فلوراید یا یون کلسیم، نقش مهمی در جلوگیری از پوسیدگی، عفونت و شکست درمان دارند.
انتخاب نوع سیلر به شرایط بیمار، محیط دهان و نظر تخصصی دندانپزشک بستگی دارد. در نهایت، می‌توان گفت سیلرها خط دفاعی مؤثر و هوشمندانه‌ای هستند که به دندان‌ها کمک می‌کنند در برابر چالش‌های مداوم باکتری‌ها و پوسیدگی مقاوم بمانند.
نظر شما