فکر نکنید قرار دادن چند کار و مسئولیت بر دوش کودک برای کم کردن زحمت خودتان است نه برعکس شاید زحمت بیشتری هم بر دوش شما بیفتد. اما این مسئولیتپذیری را اگر در این سن یاد نگیرد در زندگی آیندهاش بیشتر دچار مشکل خواهد شد. برای اینکه مجبور نشوید در سن بالاتر با کودک مجادله کنید و مدام جرو بحث کنید تا وظایف و مسئولیتهایش را انجام دهد. لازم است از سن کم به او این کار را یاد بدهید که هر کس در طول روز باید وظایفی را انجام دهد. حتی از زمانی که کودک به راه میافتد میتوانید این مسئولیتدهی را شروع کنید. مثل گذاشتن اسباببازیهایش در جعبه و کشو، گذاشتن لباسهای کثیف در سبد رختهای چرک. اگر سن کودک شما بیشتر شده است نگران نباشید هنوز هم دیر نشده برای ایجاد تغییرات مثبت در خانه هیچ وقت دیر نیست. البته ممکن است کار کمی سختتر شده باشدو زمان بیشتری طول بکشد. اما غیرممکن نیست. برای کودکانی که کمی بزرگتر هستند و ممکن است از انجام کار سر باز بزنند بهتر است از کارهای آسانتر شروع کنید و یادتان باشد که حتماً حق انتخاب به آنها بدهید. مثلاً برای یک کودک دبستانی میتوانید از خودش بخواهید که بین خرید نان، جارو کردن و بردن آشغالها یکی را انتخاب کند. اگر چند فرزند دارید و بین انتخابها تداخل ایجاد شد میتوانید حتی کارتهایی درست کنید و بین آنها قرعه بکشید.
اگر هم کودک کم سن و سالتری دارید و میخواهید به کودکتان کاری را محول کنید نکات زیر را به یاد داشته باشید و نگران کوچکی و کم سن و سالی او نباشید.
وظایفی مناسب سن کودک بر عهدهاش بگذارید: مطمئن شوید که کاری که بر عهده کودکتان گذاشتهاید مناسب سن اوست و او میتواند به راحتی آن را انجام دهد. مثلاً در مورد کودک نوپا هنوز قوای شناختی آنقدر تکامل نیافته که بتواند یک پروژه چند مرحلهای را به انجام برساند. اما میتوانید از او بخواهید اسباب بازیهایش را در کشو یا طبقه کمد بچیند، با دستمال روی میزها را گردگیری کند، لباسهای کثیف را در سبد رختهای چرک بریزد و یا بشقاب و قاشقها را روی میز یا سفره بچیند. لازم نیست کاری که کودک برعهده میگیرد خیلی یزرگ و مهم باشد، حتی گذاشتن مسواک خودش در جا مسواکی(البته اگر دستش برسد) میتواند یک مسئولیت خوب برای کودک 2 ساله باشد. یادتان باشد که کودکان نوپا دوست دارند از والدین تقلید کنند بنابر این به نقش خودتان به عنوان یک الگو اهمیت بدهید و اجازه دهید کودک در کنار شما به عنوان دستیارتان به انجام کار مشغول شود. مثلاً زمانی که آشپزخانه را تمیز میکنید میتوانید یک اسفنج هم دست او بدهید تا میز آشپزخانه را تمیز کند. آنوقت خواهید دید که چقدر مشتاق خواهد بود به شما در کارها کمک کند.
دستورات را ساده بیان کنید: قبل از اینکه کاری به عهده کودک بگذارید، نحوه انجامش را به او نشان دهید و در حال انجام کار مراحل را به او بگویید. مثلاً به او نشان دهید و بگویید لازم است لباسهای تیره و روشن را قبل از ریختن در ماشین لباسشویی جدا کنید. البته در سنین کم نباید مراحل کار و توضیح شما پیچیده و طولانی باشد. هر کار و گفتاری که بیشتر از یک دقیقه طول بکشد برای کودک نوپای شما دشوار وسنگین است.
صبور باشید و کنار بایستید: وقتی کودک برای اولین بار به تنهایی کار محوله را انجام میدهد صبور باشید و در آن دخالت نکنید. اگر خیلی زود در کار به او کمک کنید و یا اشتباه او را به رخش بیاورید، این پیام را به او دادهاید که او نمیتواند به تنهایی از پس هیچ کاری بر بیاید. بنابراین به جای گفتن «نه اینطوری نباید بکنی» به او بگویید: «با این کار تو داری کمک بزرگی به من میکنی و من از تو میخواهم که جوراب قهوهای را در سبد لباسهای تیره بیندازی چون قهوهای رنگ تیره است.
کمک کردن را یک عادت پسندیده کنید. همه را وا دارید تا در ساعت معینی از روز وظایف و مسئولیتهای خود را به طور روزانه انجام دهند. مثلاً مسئولیت کودکتان میتواند این باشد که هر روز صبح لباسهای خوابش را در کشو بگذارد و هر شب قبل از خواب اسباب بازیهایش را در سبد بازی بریزد. میتوانید یک روز مشخص مثلاً جمعه را برای نظافت خانه تعیین کنید و در این روز به کودک خود مسئولیت بزرگتری مانند کمک در گردگیری و یا جارو کردن بدهید. اگر خانواده پرجمعیتی دارید میتوانید لیستی از وظایف خانه را تهیه کنید و در آن مشخص کنید که هر کس چه وظیفهای دارد. البته از آنجا که کودکان قبل از مدرسه رفتن نمیتوانند بخوانند میتوانید نشانهها و شکلهای خاصی را برای هر مسئولیت در نظر بگیرید و آن را در جدول وظایف نقاشی کنید. مثلاً جارو برای جاروکشی و شکل بشقاب برای شستن ظروف. با چسباندن یک برچسب و یا نقاشی کردن یک صورت خندان در کنار تصویر میتوانید بعد از انجام کار کودک خودتان را تشویق کنید. بهتر است بعد از تعداد مشخصی از این تشویقهای تصویری یک هدیه کوچک هم به او بدهید. یادتان باشد با بزرگ شدن کودک وظایف و مسئولیتهای او را هم به نسبت سنش تغییر دهید تا هم کارهای بیشتری را یاد بگیرد و هم احساس نکند که هنوز مثل یک کودک نوپا با او رفتار میکنید.
در حال انجام مسئولیتها خوش بگذرانید: گذراندن زمان بیشتری با شما یکی از مهمترین انگیزههای کودک برای انجام مسئولیتهایی است که بر عهدهاش گذاشتهاید. بنابراین او را به تنهایی برای انجام کار به اتاقش نفرستید مگر وقتی که بزرگتر شده و تجربه بیشتری داشته باشد. در مورد کودکان نوپا حتی اگر کار سادهای مانند جمع کردن ساختمانسازیها از وسط اتاق به او محول کردهاید در کنار کودک بمانید و در حین انجام کار با او صحبت کنید و در حالیکه خودتان مشغول انجام کار دیگری هستید با هم خوش بگذرانید. او از همراهی شما لذت میبرد و در عین حال اگر تمرکزش را از دست داد میتوانید او را به انجام کارش ترغیب کنید. یادتان باشد با قرار دادن سبدهای پلاستیکی و سبک برای اسباب بازیهای کودک، جمع آوری را برای او آسانتر کنید.
خوشبختانه کودکان کارهای خانه مانند جاروکشی را نوعی بازی و تفریح میدانند بخصوص اگر خودشان هم اسباببازی مشابهی مانند جارو و خاکانداز داشته باشند. بنابراین اگر شما خدایناکرده کارهای خانه را خرحمالی میپندارید اجازه ندهید این طرز تفکر از کلامتان آشکار شود. گاهی میتوانید کارها را به شکل مسابقه یا همراه با شعرخوانی انجام دهید که جذابیتش برای کودک بیشتر شود.
یادتان نرود اهمیت کاری که کودک میکند را به او گوشزد کنید. میتوانید با نشان دادن نتیجه کار فایدهاش را به او یادآوری کنید مثلاً اگر سفره نهار را تمیز میکند میتوانید به او بگویید خوب حالا این سفره برای شام تمیز وآماده است.
انتظار واقعبینانه داشته باشید: یادتان باشد هیچ کودکی مسئولیتش را همیشه انجام نمیدهد بخصوص اگر 2-3 ساله باشد. کودکان کارهای دیگری هم باید درکنار کارخانه انجام بدهند. اگر میخواهید وظیفه کودک را به او یادآوری کنید سعی کنید دوستانه باشد. تکرار با لحن عیبجویانه و نق زدن معمولاً کاری از پیش نمیبرد. به سادگی به کودک یادآوری کنید: الان وقت گذاشتن اسباببازیها در سبد است. بعدش هم میتوانیم قصه قبل از خواب را بخوانیم. یادتان باشد یکی از اهداف مسئولیت دادن به کودک این است که او بتواند پیشقدم شدن و ابتکار را یاد بگیرد بنابر این سعی نکنید او را مجبور کرده و با زور وادار به انجام کاری کنید. طبیعی است که در سنین نوچایی کودک نتواند کاری را کامل انجام دهد بنابر این انتظار عجیبی از او نداشته باشید.
وقت بسیار است: به خاطر داشته باشید کودک نوپای شما زمان زیادی برای یاد گرفتن کارها و مسئولیتها دارد. اگر چندماه طول بکشد تا کمک کردن و مسئولیتپذیری را یاد بگیرد برای او کافی است. این امر مهم تا آخر عمر به دردش میخورد.
توی ذوقش نزنید: به کودکتان اجازه دهید کمکتان کند حتی اگر مفید واقع نشود و مجبور شوید کار را خودتان دوباره انجام دهید. کودکان وقتی کوچک هستند اغلب دوست دارند در انجام کارها - حتی کارهای سخت- کمک کنند اما نمیدانند چگونه. ما بزرگترها اغلب وقتی میخواهند کمک کنند توی ذوقشان میزنیم و میگوییم نه تو نمیتوانی... نه اینطوری نباید بکنی... و خلاصه آنقدر ایراد میگیریم که بچه را پشیمان میکنیم. اگر دلتان میخواهد کودکی مسئولیتپذیر و کاری داشته باشید به کودک نگویید تو نمیتوانی تنها به او بگویید که تا وقتی بزرگتر بشود لازم است یکی از بزرگترها یا خواهر و برادر بزرگترش کمکش کند و یا بر کار او نظارت کند. اگر وقتی کودکتان میخواهد ظرفها را بشوید به او بگویید نمیتواند این کار را بکند او عادت خواهد کرد که شما طرفها را بشویید و بنابراین در آینده هم نباید انتظار کمکی از او داشته باشید. در عوض میتوانید کمی صبوری به خرج دهید و درحالی که کودک ظرفها را آب میزند باهم اوقات خوشی را با آموزش یک کار جدید بگذرانید و در عوض در آینده - وقتی بزرگتر شد- با خیال راحت خواهید توانست این کار را به او محول کنید.
وظیفه وظیفه است نه جریمه. بهتر است از همان سن کم به کودک بفهمانید که وظیفه و مسئولیت هر کس در خانه مشخص است. مثلاً برادر بزرگتر مسئولیت خرید نان و مواد مورد نیاز خانه را به عهده دارد خواهر بزرگتر جارو میزند و در آشپزی به مادر کمک میکند و در کنار این کارها اتاق خودشان را مرتب میکنند و وسایلشان را سر جایش میگذارند. البته یادتان باشد هیچگاه از مسئولیتهای منزل به عنوان تنبیه و جریمه استفاده نکنید. مثلاً اگر کودکی درس و مشقهایش را به موقع انجام نداد او را با فرستادنش برای خرید نان یا شستن ظروف تنبیه نکنید. بگذارید انجام مسئولیتهای خانه با وجود سختی برای کودک یک ارزش به شمار بیاید.
تشویق کنید. نه تنها با گفتن کلمات و در آغوش گرفتن و بوسیدن کودک بلکه با جوایز و هدایای نقدی و اسباببازیهای مورد علاقهاش هم به خاطر کمکی که کرده او را تشویق کنید. نگویید که جیبتان خالی است و از این پولها برای خرج کردن ندارید. تشویق شما میتواند وعده بردن به پارک و بازی دسته جمعی با کودک باشد. کودکان این نوع تشویق را بهتر از هر تشویق دیگری دوست دارند.
منبع: روزنامه اطلاعات
نظر شما