به گزارش "سلامت نیوز" مظفر شیروانی مشاور بین اللملی جنگل و محیط زیست در یک یادداشت اختصاصی برای سلامت نیوز نوشت: « خوشبختانه بالاخره پس از گذشت 7 سال، نتیجه زحمات معاونت امور جنگل های کشور تحت عنوان "دستورالعمل تهیه طرح مدیریت پایدار جنگل های هیرکانی ( تفصیلی - اجرایی )" در دسترس قرار گرفت.

این دستور العمل قرار است به شرطی که دولت بودجه آن را تامین کند در سال های آینده اطلاعاتی را در موارد مختلف از قبیل فیزیوگرافی، هوا و اقلیم ، زمین شناسی، مطالعات خاک و قابلیت اراضی، هیدرولوژی، مطالعات جنگل، برنامه ریزی و غیره جمع آوری نموده و سپس آنها را ارزیابی، پایش و ارزشیابی کند.

براساس این اطلاعات جمع آوری شده توسط بخش خصوصی، برای جنگل های هیرکانی "طرح های جنگلداری" به شیوه جنگل شناسی نزدیک به طبیعت، تهیه و به اجرا در آید.

هدف تهیه طرح های جنگلداری، با توجه به کارآیی های جنگل نکته بسیار مثبت و ارزنده ای است که بالاخره "سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری" پس از گذشت 7 سال از تصویب "قانون استراحت جنگل" به آن واقف شده ‌و تصمیم به اجرای آن گرفته است.

این دستورالعمل علیرغم زمان طولانی که صرف تهیه آن شده است اکنون بیش از دو سوم مطالب آن، همان مواردی هستند که اولا در کوتاه مدت در عرصه های جنگلی تغییری نمی کنند؛ ثانیا آنها در سال های گذشته نیز به منظور دستورالعمل تهیه طرح های جنگلداری کلاسیک جمع آوری و اطلاعات مربوط به آنها هم در حال حاضر در دفاتر "سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور" و یا سایر ارگان های دولتی موجودند.

گرچه داشتن هرگونه اطلاعی در هر زمان و مکان از جنگل، کار بسیار ارزشمندی است و می تواند به عنوان یک بانک اطلاعاتی، نقش ارزنده ای در مدیریت جنگل ها داشته باشد اما جمع آوری آنها مستلزم هزینه های زیاد به اضافه نیروهای تخصصی حاذق در رشته های گوناگون است.جمع آوری این همه اطلاعات در شرایط اقتصادی نامساعد کنونی کشور و کمبود نیروی تخصصی لازم، امری زمان بر با هزینه های سنگین است که در بهترین شرایط حداقل چهار الی پنچ سال دیگر به درازا خواهد کشید. بخشی از این اطلاعات جمع آوری شده باید در آینده به عنوان مبنای اصلی تهیه "طرح های جنگل شناسی نزدیک به طبیعت" مورد استفاده قرار گیرند .

یکی از نکات مهم در شیوه اجرایی جنگل شناسی نزدیک به طبیعت، ساده کردن کار در جنگل است. عدم دانش و تجربه کافی از شیوه اجرایی این روش، باعث شده که مجددا همان اطلاعات عمومی و تکراری که نیازمند اجرای طرح های جنگلداری کلاسیک هستند نیز به عنوان دستورالعمل طرح های تفصیلی و نیمه تفصیلی برای تهیه طرح های جنگل شناسی نزدیک به طبیعت ارائه شوند.

اساس فلسفه جنگل شناسی نزدیک به طبیعت، بر گرفته از سیکل طبیعی جنگل های مناطق معتدله است که کاملا مغایر با سیکل خطی بر گرفته از جنگل های قطبی ( بورال ) کلاسیک است.

به طور کلی تفاوت فاحشی بین این دونوع تفکر و دخالت در جنگل ها وجود دارد. در جنگل هایی که به شیوه کلاسیک مدیریت می شوند موجودی سرپای آنها پس از مدت زمان مشخصی ( سن بهره برداری ) به صفر می رسد؛ در حالی که جنگل های نزدیک به طبیعت، جنگل های دایمی هستند که تغییرات حجم در آنها بسیار ناچیز آنهم در سطح میزان رویش سالانه است.

در این جنگل ها رابطه تنگاتنگ و جداناپذیری مابین موجودات زنده ( بیوزون ( Biozönos) و غیر زنده( Biotop ) دیده می شود. آنها داری یک دینامیک و یک قدرت تنظیم کننده خودکار هستند که میزان تولید و مصرف را مشخص می کنند. در فلسفه وجودی این شیوه از جنگل شناسی، کار طبیعت به طبیعت واگذار می شود. اصل و زیربنای این شیوه به حداقل رساندن هزینه ها و به حداکثر رساندن در آمدها توام با افزایش توان اکولوژیکی جنگل است. نکته اساسی در این قبیل جنگل ها، عدم نیاز به جنگل کاری در عرصه ها و متعاقب آن عملیات پرورشی است .

یکی از سنگین ترین هزینه ها در اجرای طرح های جنگلداری کلاسیک، هزینه نهالستان، تهیه نهال، نهال کاری و در انتها عملیات تنک کردن در عرصه های جنگل کاری است. جمع آوری اطلاعاتی در مورد چگونگی انتخاب گونه، نوع کشت و دخالت های پرورشی از جمله کارهایی هستند که در شیوه همگام با طبیعت، محلی از اعراب ندارند.

اولین نکته مهم و ضروری در این شیوه از جنگل شناسی فراهم آوردن شرایط لازم به منظور استقرار و رشد زادآوری طبیعی است. حضور فعال دام و حیات وحش موجب از بین رفتن، سرچر شدن نهال های زادآوری شده و از بین رفتن تنوع گونه ای است. خروج بی وقفه و بدون چون و چرای دام شرط اصلی و زیر بنایی موفقیت در توسعه این قبیل از جنگل ها است .

زیربنای علم جنگل شناسی نزدیک به طبیعت، اکوسیستم جنگل است که در آن، درختان و درختچه ها شکل غالب آن را می‌سازند. این درختان و درختچه ها به اضافه پوشش گیاهی کف جنگل، با یکدیگر بر روی خاک تاثیر می گذارند.

سنگ مادر و خاک های جنگلی را نمی‌توان به سادگی تغییر داد و آنها را برای استقرار گونه های جنگلی مساعد کرد. طبیعت، خود توانایی انتخاب گونه با توجه به سنگ مادر، خاک و شرایط آب و هوایی را دارد. چنانچه تغییراتی درخاک، اقلیم های خُرد و یا کلان رخ دهند، اکوسیستم ها نیز خود را با شرایط جدید وفق می دهند.

برای استقرار زاداوری طبیعی، نیازی به دخالت درخاک جنگلی نیست. خاک های جنگلی را نمی توان با دخالت های انسانی تغییر و برای کشت نهال مساعد کرد؛ بلکه برعکس، این گونه های گیاهی هستند که خودشان را با توجه به خاک، سنگ مادر و سایر شرایط آب و هوایی مطابقت می دهند و جنگل ها را می‌سازند.

این گونه ها مانند سایر موجودات زنده تغییر می پذیرند؛ خود را با شرایط موجود وفق می دهند، مهاجرت می کنند و یا از بین می روند. در جنگل شناسی نزدیک به طبیعت، با همه درختان به طور انفرادی برخورد می شود. هردرختی با توجه به خصوصیات فردی و جایگاه خود در ساختار جنگل، وظیفه به خصوصی را به عهده می گیرد. دسترسی به تک تک این درختان به منظور عملیات احیایی، پرورشی و بهره برداری، نیازمند جاده های جنگلی است.

در اروپا مقدار این جاده های کامیون رو رقمی حدود 30 الی 35 متر در هکتار است؛ در حالی که متوسط این جاده ها در حال حاضر در جنگل های شمال کشور رقم ناچیزی حدود 3 الی 4 متر در هکتار است. شرط لازم و اساسی به منظور موفقیت در اجرای این قبیل از طرح ها، مشخص کردن وضعیت کنونی این مقدار ناچیز جاده های جنگلی است.

دستورالعمل تفصیلی اجرایی که با اهداف ارزنده اجرای طرح های جنگلداری تهیه شده است سنگ بسیار بزرگی است که برای برداشتن آن نیاز به متخصصین و کارشناسان با تجربه دارد که متاسفانه با اجرایی شدن قانون استراحت جنگل و متوقف شدن طرح های جنگلداری، به تدریج از سطح مدیریت و بخش اجرایی سازمان کنار گذاشته شده اند.

فقدان نیروی تخصصی توام با کمبود بودجه سالانه عملا چشم انداز روشنی را برای آینده این منابع منحصر به فرد متصور نمی سازد. اگر سازمان منابع طبیعی وآبخیزداری کشور به تهیه و اجرای طرح های جنگلداری به منظور استفاده های متعدد از کارآیی های این منابع واقف شده است باید با دوری جستن از توهمات و توجه واقعیت های سازمان و توانایی های موجود، اقدام به انجام کار هایی کند که بتواند در زمان محدود و مشخص، از عهده آنها برآید. در غیر این صورت بی برنامه گی موجب پیچیدگی های بیشتر در سطح جنگل های هیرکانی و از دست رفتن فرصت ها خواهند شد.